Ebenales (ebenaceae), ikiçenekliler (Dicotyledones) sınıfından, 5 familyayı, 145 cinsi ve daha çok tropik bölgelerde dağılmış 1.700 kadar ağaç ve çalı türünü içeren takım. Yalnızca Ebenaceae (abanozgiller), Sapotaceae ve Styracaceae familyaları ekonomik açıdan önemlidir.
Ebenales takımındaki bitkilerin çoğu tropik bölgelerin sıcak ve nemli ormanıarında yetişir; yalnız, ABD’nin doğusunda yaygın olan virjinyahurması (Diospyros virginiana) ile Asya’da yetişen karahurma ya da küçük trabzon hurması (D. lotus) gibi bazı türler oldukça kuru topraklara da uyum sağlayabilir. Bu takımdaki bitkilerin ortak özelliği yaprakların basit olması, erkek organların taçyapraklara bağlanması ve yumurtalıkların her gözünde çok az sayıda tohumtaslağının bulunmasıdır.
Ebenaceae familyası 6 cinsi ve güzün yapraklarını döken 450 kadar ağaç ve çalı türünü içerir. Genellikle siyah, kırmızı ya da yeşil renkte özodunları olan bu türler her iki yarı kürenin tropik bölgelerinde yaygın olmakla birlikte sıcak-ılıman bölgelerde yetişen türlerine de rastlanır. En değerli abanoz odunu, Hindistan ve Doğu Hint Adalarında yetişen Diospyros ebenum’dan elde edilir. Bu ağacın, kahverengi damarlı ve siyah renkli özodununun lifleri, suda batmasına neden olacak kadar zamkla doludur. İşlerımesi çok güç olan bu sık damarlı odun, cilalandığında güzel bir metal parlaklığı kazanır ve en çok flüt, piyanoların siyah tuşları, bıçak sapı, mobilya ve heykel yapımı ile ağaç kakma işinde kullanılır. Diospyros cinsinin bazı türleri ise sevilen meyveleri için yetiştirilir. Orneğin Asya’da, Akdeniz Bölgesi’nde ve ABD’nin ılıman kesimlerinde yetişen trabzonhurmasının (D. kaki) portakal büyüklüğündeki turuncu meyveleri ile D. digyna’nın (eskiden D. ebanaster) koyu kahverengi meyveleri çok lezzetlidir.
Yaklaşık 126 cinsi ve 600 kadar türü içeren Sapotaceae familyasını takımın öbür familyalarından ayıran başlıca özellik, bu bitkilerin sütümsü ve yapışkan bir sıvı içermesidir. Bu sütümsü sıvının kuru tu lmasıyla kauçuğa benzer bir madde olan balatat “) elde edilen ve kerestesi değerli olan Manilkara ve Pouteria cinsleri, familyanın en önemli ekonomik bitkileridir. Meksika’nın doğusunda yetişen sapodilla (Achras zapota) hoş kokulu, tatlı meyveler verir. Eskiden Azteklerin bu ağacın gövdesinden elde ederek çiğnedikleri zamk (chicle) bugün bile çiklet yapımında kullanılır. Ayrıca bu familyadaki birçok türün, örneğin Nil ırmağı bölgesinde ve Sudan savanlarında yetişen Butyrospermum paradoxum ile Fas’ta yetişen Argania spinosa’nın tohumlarından bitkisel yağ çıkarılır. Tayland ve çevresinde yetişen bazı Payena türlerinin gövdesi çizilerek akıtılan sütsü sıvının kurutulmasıyla da, ıastiğe benzer, ama esnek bir madde olmayan gütaperka elde edilir.
Tüylü yaprakları ve sert çekirdekli, etli meyveleriyle tanınan Styracaceae familyası 10 cins içinde sınıflandırılan 150 kadar ağaç ve çalı türünü içerir. Meyvelerinin sert çekirdekli olması, tümüyle etli meyveler veren öbür iki familyada görülmeyen bir özelliktir. Ayrıca, bu familyanın ağaç ve çalıları da öbür familyalara oranla daha küçük boyludur. Doğu Asya’da yetişen Styrax benzoin’den elde edilen ve asilbent adıyla bilinen balsam, parfüm yapımında, ayrıca öksürük kesici ve antiseptik olarak kullanılır.
Ebenales takımında çiçekdurumları familyadan familyaya değişir. Orneğin Ebenaceae ve Sapotaceae familyalarında çiçeklerin küçük demetler oluşturmasına, hatta tek tek bulunmasına karşılık, daha ilkelolan Styracaceae ve Symplocaceae familyalarında dallanrnış çiçekdurumlarına rastlanır.
Bu takıırun bitkilerinde çiçekler genellikle dört ya da beş taçyaprak, çanakyaprak ve erkekorgan içerir. Çanak ve taçyapraklar kendi aralarında kaynaşarak vazo ya da çan biçiminde çanak (kaliks) ve taç (korolla) oluşturur. Iki-beş meyve yaprağından oluşan dişiorgarı, yumurtalık, boyuncuk ve loplu tepecik bölümlerini kapsar. Tepecikteki lop sayısı, yumurtalıktaki odacık sayısına eşittir. Her odacıkta en çok iki tohum taslağı bulunur.
Ebenaceae familyasında, genellikle verimli erkek ve dişiorganlar ayrı çiçeklerde bulunur, yani çiçekler erdişi değildir. Dişi organın gelişınediği erkek çiçekler çiçek tozu üretir; tam gelişmiş dişiorganı olan dişi çiçeklerde ise kısır erkekorganlar bulunur. Erkek ve dişi çiçekler ayrı ağaçlardandır; ama her ağaçta, hem erkek, hem dişiorganları ‘gelişmiş çok az sayıda tam çiçeğe de rastlanır. Bu özellik, tek başına bulunan ağaçların da meyve vermesini sağlar. Tozlaşma ve döllenmenin ardından tohum taslakları tohuma, yumurtalık da etli meyveye dönüşür. Sapotaceae familyasında çanak ve taçyapraklar genellikle ikişer sıralıdır ve sayıları 12’ye ulaşabilir. Symplocaceae ve Lissacarpaceae familyalarında çiçeğin bölümleri yumurtalığın üstünden çıkar (yumurtalık altdurumlu); oysa öbür iç familyada bu özellik görülmez.
