At Efeliği (Rumex canjertus)
Kökeni ve Yayılışı Şekli: Açık alanlarda, nemli yerlerde, ırmak ve dere yataklarında yabani olarak yetişmektedir. Ülkemizde çok yaygındır. Hemen her bölgede bulunur.
Bitkinin Özellikleri: Çok yıllıktır. 1.5 m kadar derine inebilen, rizomlu kökü vardır. Kısa boğumlu, üst kısınında dallanan, düz gövdeli bir bitkidir. Alt yaprakları iri, uzun saplı, yumurtamsı, küt uçlu, kaidesi kalp şeklindedir. Üst kısmındaki yapraklar ise küçük ve kısa saplıdır. Ensiz, silindirik, yeşilimtırak renkli çiçekleri vardır. Meyveleri, açık-kahve renkli olup fındıkvaridir. Mayıs-Haziran aylarında çiçek açar.
İçerikleri: Köklerinin terkibinde; antraxinon’un türevIeri (emodini, krizofanol vb.), yapışkan maddeler, flavonoidler, mirieral tuzlar (Fe vb.) muhtelif asitler bulunur. Ayrıca, K vitamini ve askorbinasidi-C vitamini de vardır.
Kullanım Önerileri: Bitkinin köklerinden istifade edilir. Tababette, rumex kökünden, düşük dozlarda ishale ve dizanteriye karşı; büyük dozlarda ise sakinleştirici olarak istifade edilir. Herbasından-yeşil kısmından hazırlanan çay, daha etkilidir.
Halk tababetinde; at efeliğinin kökleri ve meyvelerinden hazırlanan çayı ve poroşok-toz şeklinde dizanteriya hastalığının tedavisinde eskiden beri kullanılmaktadır. Herbası, C vitaminice zengin olduğundan avitaminoz’da, karaciğer hastalıklarında iltihap kurutucu olarak istifade edilir.
Çiçek devresinde toplanan sürgünleri pişirilerek mide ağrılarına karşı faydalanılır.
Rumex patientie; içerdiği antraquininone’den dolayı, klinikte anti-tümör (kanser önleyici) olarak kullanılır. Bu madde, bitkinin kökünde daha zengindir.
