Balina Avcılığı, Balına Nasıl Yakalanır?

Balina avcılığı, yiyecek ya da yağ elde etme amacıyla balinaların avlanması. Balina avcılığının başlangıcı bazı yörelerde tarih öncesi dönemlere kadar uzanır.

Taş çağı insanlarının küçük balinalar ve yunusları avladıkları sanılmaktadır. İlkel Eskimoların ve Kuzey Amerika Yerlilerinin İS 100’lerde bu işle uğraştıklarını ve avlarından yiyecek, yakacak olarak ve alet yapımında yararlandıklarını gösteren kanıtlar vardır. Avrupa’da sistemli balina avcılığı ortaçağ sonlarında Biscay Körfezi civarında başladı. Basklı balina avcılan sürülerin peşinde uzun deniz yolculuklarını göze alarak daha 16. yüzyılda Newfoundland ve İzlanda kıyılarına vardılar. Bazı bilim adamları bu okyanus aşırı yolculukların 1372’de başladığını öne sürmektedir.

17. yüzyılda İngilizler ve Felemenkliler büyük av filoları kurarak deneyimli Basklı balinacıları işe almaya başladılar. Bu dönemde Felemenk’ten bir yıl içinde 300 kadar gemi ve 18 bin denizcinin balina avına çıktığı da oldu. Avrupa’ya yakın sulardaki balinaların sayıları giderek azaldığından, 18. yüzyılın başlarından sonra bu filolar zorunlu olarak Grönland ve Davis Boğazı civarındaki sulara yöneldi. Bu yüzyılda Amerikan kolonilerine ait gemiler de Atlas Okyanusunda balina avcılığına başladı. Amerikalı avcılar balina gemilerinin olanaklarını büyük ölçüde artıran bir yeniliği de beraberlerinde getirdiler. Bu gemilere yerleştirilmiş bulunan tuğla fırınlar sayesinde, değerli balina yağı, kıyıdaki tesislere kadar taşımaya gerek kalmadan, denizde kaynatılıp işlenerek fıçılara konabiliyordu. Böylece gemiler yüklerini bırakmak için karaya dönmeden denizde dört yıl kalabiliyorlardı.

19. yüzyılda balina avcılığı Büyük Okyanusa ve Kuzey Kutbu Bölgesi’ne doğru yayıldı. Yüzyılın ortalarında çoğu New England’dan kalkan 700’ü aşkın gemiden oluşmuş bir filosu bulunan ABD, bu alanda tam bir egemenlik kurdu. Petrol sanayisinin gelişerek aydınlatma ve yağlama pazarını ele geçirmesiyle, yüzyılın sonlarında balina avcılığı düşüş içine girdi. 20. yüzyılda balinalardan elde edilen ürünler için yeni kullanım alanları bulundu ve balina soyunun tükenmesi tehlikesine karşın balinacılık yeniden canlandı.

Balina Avı Videosu;

Modern yöntemlerin bulunmasından önce, balinalar hemen her yerde kayıklardan zıpkın atılarak avlanırdı. Bunun tek istisnası balinaları ağlarla kıyıya doğru süren eski Japon balina avcılarıydı. 17. yüzyılda Avrupalılar Eskimo balina avcılığıyla ilk kez karşılaştıklarında Eskimolar deri kayıklar, fırlatıldığında ucu balinanın gövdesine saplanıp kalan kulaklı zıpkınlar ve suya dalan hayvanı izlemeye ve yormaya yarayan, şişirilmiş fok postu dizili deriden halatlar kullanıyorlardı. Avrupa ve Kuzey Amerika’da uygulanan yöntem de buna benziyordu. Balina avına çıkılan büyük bir gemiden, her birinde kulaklı zıpkınlar, uzun halatlar ve 6 kişilik mürettebat bulunan 8,5 m’lik kayıklar balinanın peşinden gitmek üzere suya indirilirdi. Vurulan balina halatı sürükleyerek kaçmaya başlar, yorulup su yüzüne çıkınca da mızrak (lance) adı verilen daha uzun bir zıpkınla öldürülürdü, Daha sonra geminin yan tarafına bağlanan balinanın yağlı bölümleri kargıların ucuna takılmış uzun bıçaklarla sıyrılır ve bu işlem tamamlandıktan sonra işe yaramayan artıkları denize bırakılırdı.

Modern balina avcılığı 19. yüzyılın ortalarında Svend Foyn adında bir Norveçlinin zıpkınları atmak için patlayıcıyla ateşlenen bir top icat etmesiyle başladı. O zamana değin balina avcılan elle atılan zıpkının menzili dışına kaçamayan kambur balina, kaşalot ve boz balina gibi hantal balinaları avlayabiliyorlardı, Foyn’un topu zıpkını daha uzağa atabiliyordu. Böylece hantal balinaların sayıca azalmaya başladığı bir dönemde, balina avcıları soylarını büyük ölçüde korumuş olan çatalkuyruk balina, kuzey balinası ve mavi balina gibi daha hızlı yüzen balinaların peşine düşme olanağını buldular. Motorlu gemilerin kullanılması bu gelişmeyi daha da hızlandırdı. Sonraki yıllarda bu yöntemler temelde değişikliğe uğramaksızın günümüze değin sürdü.

Günümüzde balina avcılığında helikopter, su altı sonarı ve güçlü zıpkın topları kullanılmakta, çok büyük miktarda balina avlanabilmektedir . Yaklaşık 60 m uzunluktaki avcı gemileri 18 deniz mili hız yapabilmekte ve 54 kg’ lik zıpkınları yaklaşık 22,5 m uzaklığa fırlatabilmektedir. Ölü balinalar batmayacak biçimde şişirildikten sonra üstlerine işaret bayrakları ya da radyo vericileri konarak bırakılır. Böylece avcı gemisi yeni avın peşine düşer. Bir avcı gemisi ilk avladığı balinaya geri dönüp balina işleme gemisine götürmeden önce, bu avın 160 km ötesindeki bölgelere kadar ilerleyebilir.

Balina işleme gemileri, işleme donanımları, laboratuvarları ve hastaneleriyle hiçbir yardıma gerek olmadan pek çok işlevi yerine getirirler. Böyle bir gemide yaklaşık 45 dakika içinde, tarih öncesi dinozorların en irisinden bile büyük olan bir mavi balinanın yağı sıyrılır, parçaları ayrılır ve bunlar yağ ve çeşitli unlar elde edilecek biçimde basınç altında pişirilir.

Balinalardan çıkarılan yağlar, elde edildikleri hayvanın cinsine göre balina yağı ve ispermeçet yağı olarak ikiye ayrılır. Çubuklu balinalardan çıkarılan balina yağı büyük ölçüde margarin ve yemeklik yağ yapımında kullanılan yenilebilir bir yağdır. Bu tür yağın asıl kaynağı büyük çatalkuyruk balinalardır. Kaşalottan elde edilen ispermeçet yağıysa yenmez ve sanayide kullanılır. İyi arıtılmış ispermeçet yağı, kaliteli mumların yapımında kullanılan beyaz, mumsu, katı bir maddedir. Balinalardan elde edilen ürünler sabun, kozmetik ve parfüm yapımında kullanılır. Balina eti de insanların kullanabileceği biçimde işlenir; et unundan hayvan yemi, kemik unundan da gübre üretilir.

Tek seferde çok sayıda balina avlayabilmenin olanaklı hale gelmesi, balina türlerini korumak amacıyla modern balina avcılığının uluslararası kurallarla sınırlandırılmasına yol açmıştır. Başta Antarktika olmak üzere pek çok bölge koruma alanı ilan edilmiştir. Yakalanabilecek balina sayısı ve av mevsiminin uzunluğu sınırlanmış, balinaların belli bir boya ve olgunluk derecesine erişmeden avlanmaları ve anaların yavrularıyla birlikte öldürülmeleri yasaklanmıştır.

Balina Avcılığı Hangi Ülkelerde Yapılır?

Balina avcılığı, günümüzde çok az sayıda ülkede yapılmaktadır. Bunlar arasında Norveç, Japonya ve Güney Afrika’daki gibi ülkeler bulunmaktadır. Bununla birlikte, balina avcılığının çok sayıda ülkede yasak olduğu veya sınırlandırıldığı da unutulmamalıdır. Norveç, Japonya ve Güney Afrika, Balina Avcılığı Yasağı Olmayan Ülkeler Birliği’ne (IWC) üye değildir ve IWC tarafından yapılan moratoriumu tanımazlar. Ancak, balina avının çevresel etkileri ve doğal kaynakların tükenme tehlikesi gibi endişeler nedeniyle, birçok ülke bu pratiğin yasaklanmasını desteklemektedir.